Historia Związku

Historia Związku Plantatorów Buraka Cukrowego

             Historia polskiego przemysłu cukrowniczego nierozerwalnie wiąże się z historią uprawy buraka cukrowego i jego producentami. Do czasu zakończenia I wojny światowej, kiedy to Polska odzyskała niepodległość, uprawa buraków cukrowych koncentrowała się w dużych majątkach ziemskich, których właściciele byli z reguły właścicielami lub udziałowcami cukrowni. Z tych powodów potrzeba istnienia organizacji plantatorskich była znikoma lub żadna. Dopiero w następnych latach po wojnie, gdy stosunkowo szybko zwiększała się liczba plantatorów, którzy nie byli powiązani kapitałowo z cukrowniami i zaczęły narastać różnice interesów – powstały pierwsze organizacje rolników uprawiających buraki cukrowe.

Z istniejących dokumentów wynika, że pierwsze takie organizacje powstały w 1921 r. w Warszawie i Poznaniu.

W 1921 roku w Związku Ziemian w Warszawie istniała sekcja Plantatorów Buraka Cukrowego, która w dniu 26 października 1921 r. na wspólnym posiedzeniu ze Związkiem Cukrowników byłej Kongresówki ustaliła cenę buraków na poziomie 20 % ceny żyta.

W tym samym roku na terenie Wielkopolski z inicjatywy Zjednoczenia Producentów Rolnych w Poznaniu powstają Związki Plantatorów Buraka Cukrowego przy cukrowniach.

Historię Związku Plantatorów można podzielić na 4 okresy:

1. Okres międzywojenny – lata 1921 -1939
2. Okres – lata 1944 – 1950
3. Okres – lata 1957 – 1974
4. Okres – lata 1980 – do dnia dzisiejszego.

Głównym celem Związku od samego początku istnienia do dnia dzisiejszego była ochrona interesów plantatorów poprzez ustalenie warunków umowy kontraktacyjnej w tym cen skupu buraków cukrowych, prowadzenie kontroli społecznej na punktach odbioru a także podnoszenie wiedzy i kultury uprawy buraków.

         Okres międzywojenny.

Przez cały ten okres działały dwa Związki w Warszawie i Poznaniu, których pomimo usilnych działań ówczesnego Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych ks. J Poniatowskiego nie udało się połączyć do wybuchu II wojny światowej.  W 1928 roku powstał trzeci związek – Związek Drobnych Plantatorów Buraka Cukrowego z siedzibą w Przeworsku który rozwinął się najbardziej w województwach o rozdrobnionej strukturze gospodarstw . Ustalono dwie umowy kontraktacyjne typu W i P odzwierciedlające dwa Związki. Wszystkie trzy Związki utrzymywały się z opłat plantatorskich potrącanych przez cukrownie oraz z ofiar i darowizn.

Pomimo to  Związki wspólnie działały na forum międzynarodowym, czego efektem było zwołanie w 1926 roku Kongresu Międzynarodowego Związków Plantatorów Buraka Cukrowego w Warszawie i Poznaniu. Ponadto Polski Związek był jednym z założycieli EZPBC, którego pierwszą siedzibą była Warszawa, a jego pierwszym Prezesem H. Humnicki – Prezes warszawskiego Związku.

Pomimo wszystko dwa Związki współdziałały i efektem tego było ustalenie na kampanię1939/40 takich samych warunków umowy kontraktacyjnej. Plantator zgodnie z tą umową miał otrzymywać:

• bezpłatne nasiona,
• zaliczki na uprawę: 1-sza po podpisaniu umowy, 2-ga około 1 lipca a resztę po dostarczeniu buraków,
• ponadto za każde 100 kg buraków – 0,2 kg cukru, – 50 kg wysłodków i 0,5 kg melasy.

Już wtedy istniało limitowanie uprawy tzw. Kontyngenty A i B przydzielane dla poszczególnych plantatorów. Obydwa związki systematycznie rozszerzały swoją działalność współpracując z zakładami doświadczalnymi i organizując szkolenia.

Np. Związek w Poznaniu w 1926 r. zorganizował cykl referatów z zakresu uprawy, nawożenia i ochrony buraków cukrowych, które wygłosili profesorowie i znani specjaliści z tego zakresu.

Wojna i okupacja hitlerowska przerwała działalność Związku.

 Okres – lata 1944 -1950

Już po oswobodzeniu części ziem Polski z pod okupacji hitlerowskiej na terenach Lubelszczyzny zaczęły powstawać pierwsze Związki Stowarzyszeń Plantatorów Buraka Cukrowego i w dniu 8 marca 1945 r. w Lublinie odbył się Walny Zjazd Plantatorów Buraka Cukrowego, na którym wyłoniono Zarząd, a pierwszym Prezesem został Józef Wójcik. Zarząd ten poszerzano o przedstawicieli wyzwalanych terenów. Pod naciskiem ówczesnych władz – PKWN – Zarząd Związku na swym posiedzeniu w dniu 3.X.1945 r. rozszerzył działalność na plantatorów ziemniaka przemysłowego i cykorii oraz zmienił nazwę na Centralny Związek Plantatorów Przetwórczych Roślin Okopowych.

Główne osiągnięcia Związku z tego okresu to:

• zorganizowanie Związku na terenie całego kraju i utworzenie stowarzyszeń przy każdej cukrowni,
• doprowadzenie do corocznego uzgadniania warunków umowy kontraktacyjnej z Ministerstwem Przemysłu Spożywczego i Skupu,
• rozpoczęto współpracę z nauką i poprzez szkolenia, pokazy, poletka doświadczalne przenoszono najnowsze osiągnięcia nauki do plantatorów,
• rozpoczęto wydawanie własnego czasopisma „Poradnik Plantatora”,
• wykupiono ruiny domu przy ul. Kopernika 34 od dawnych właścicieli i po odremontowaniu w 1948 r. przeniesiono siedzibę do Warszawy.

W lipcu 1950 r. decyzją Departamentu Politycznego Ministerstwa Administracji Publicznej – Związek wraz z jego stowarzyszeniami rozwiązano a majątek Związku oraz część kadry etatowej przejął przemysł cukrowniczy. W 1953 roku uwłaszczono również budynek przy ul. Kopernika 34.

W latach 1951 – 1956 dotychczasowy rozwój produkcji buraka cukrowego został zahamowany. Spadek plonów starano się rekompensować zwiększeniem areału kontraktacji. Niestety, nie zapewniło to dostatecznej ilości surowca dla zakładów przemysłu cukrowniczego. Cukrownie przez 6 lat nie wykonywały planów produkcji cukru. W okresie działania Związku Plantatorów (1946-1950) powierzchnia uprawy buraków cukrowych wzrosła o 117 tys. ha, a jednocześnie średni plon wzrósł o 4,83 tony/ha. Natomiast w latach 1951-56 powierzchnię plantacji powiększono o 77 tys.ha, ale średni plon z 1 ha zmniejszył się o 4,58 t/ha. Przemysł cukrowniczy w 1950 roku wyprodukował 995 tys. ton cukru, a w 1956 roku tylko 777 tys. ton.

• Okres – lata 1957 -1974

Skutkiem rozwiązania Związku był nie tylko niedobór surowca, ale również zmniejszenie korzyści dla plantatorów z uprawy buraków cukrowych. Dlatego też gdy zaistniały warunki reaktywowania działalności Związku, wielu dawnych działaczy podjęło starania do odtworzenia struktur dawnej organizacji. W grudniu 1956 r. powstał Komitet Organizacyjny do spraw reaktywowania Związku, na czele którego stanął poprzedni Prezes Antoni Łada. Już 15 lutego 1957 r. zwołano Walny Zjazd Związku, na którym uchwalono Statut, budżet i wybrano władze Związku.  Dużą pomoc Związek otrzymał od przemysłu cukrowniczego, który w początkowym okresie finansował działalność Związku udostępniając również pomieszczenia biurowe na pl. Dąbrowskiego 3.

Głównymi zadaniami Związku zgodnie z paragrafem 2 Statutu było łączenie stowarzyszeń plantatorów dla wydatniejszego działania w zakresie podnoszenia jakości i ilości surowca oraz obrony interesów plantatorów, a szczególnie opłacalności produkcji.

Struktura organizacyjna Związku aż do 1968 roku przedstawiała się następująco:

• sekcja plantatorów działająca z reguły na terenie jednej wsi, która wybierała męża zaufania, będącego jednocześnie Delegatem na Walny Zjazd Stowarzyszenia,
• Stowarzyszenie Związku Plantatorów, działające na terenie jednej cukrowni,
• Okręgi Związku Plantatorów, zrzeszające kilka lub kilkanaście Stowarzyszeń,
• Zarząd Główny wraz z obsługującym go Biurem ZG.

Związek oprócz obrony interesów plantatorów polegającym na corocznym uzgadnianiu warunków umowy kontraktacyjnej oraz organizacji dostaw i kontroli odbioru surowca, zajmował się również zaopatrzeniem plantatorów w środki produkcji, których pozyskanie sprawiało wiele problemów.

Specjalną uwagę Związek zwracał na działalność  szkoleniową, którą wspólnie prowadził i finansował z przemysłem przetwórczym. W Związku rozumiano, że w realizacji zadań produkcyjnych trzeba nie tylko wykorzystać wyniki dotychczasowych badań naukowych lecz również włączać się do programów bieżących badań instytutów, wyższych szkół rolniczych i innych jednostek naukowych.

Oprócz Poradnika Plantatora Związek wydawał szereg broszur, ulotek, instrukcji i druków  propagujących wyniki nauki oraz ułatwiające prace ogniw terenowych.

Podsumowując okres samodzielnej działalności Związku w latach 1957-68 należy stwierdzić, że był to okres dynamicznego rozwoju tej organizacji oraz uprawy buraków cukrowych. Wspólne współdziałanie Związku i jego ogniw terenowych z cukrowniami i nauką  dały pozytywny efekt przekładający się na efektowny rozwój cukrowni oraz dochody plantatorów.

W 1968 roku zapadło szereg decyzji i uchwał mających bardzo istotny wpływ na działalność Związku.  Utworzono gromadzką służbę rolną, do której Związek musiał przekazać 50 % swojej służby – 215 etatów. Opłaty plantatorskie, z których utrzymywał się Związek i finansował swą działalność – decyzją Ministerstwa Rolnictwa przekazywano na Centralny Fundusz Postępu Rolniczego, z którego za pośrednictwem Centralnego Związku Kółek Rolniczych Związek otrzymywał dotacje na swoją działalność. Z tych powodów przemysł cukrowniczy zaprzestał współfinansować prace agrotechniczno – szkoleniowe, realizowane przez Związek.

Następował okres powolnej likwidacji Związku przez Kółka Rolnicze, które miały być prekursorem socjalizmu na wsi. Zlikwidowano stowarzyszenia plantatorów działające przy cukrowniach, a majątek i pracowników przekazano do Wojewódzkich Związków Kółek Rolniczych. Ta powolna likwidacja trwała do 1973 roku, kiedy to Krajowy Zjazd Związku Kółek Rolniczych podjął uchwałę o całkowitej integracji Związku Plantatorów z ich organizacją oraz uwłaszczył się majątkiem Związku. Z tego okresu Związek Kółek Rolniczych nie rozliczył się do dnia dzisiejszego ze Związkiem Plantatorów na kwotę 600 mln ówczesnych zł.

Podsumowując działalność Związku Plantatorów w latach 1968 – 80 należy stwierdzić, że integracja z Kółkami Rolniczymi wpłynęła ujemnie na rozwój uprawy buraków cukrowych, a nawet jej spadek. W 1968 r. średni plon wynosił 35,8 t/ha a w 1980 r. tylko 27,9 t/ha. Integracja spowodowała również, że wielu doświadczonych i oddanych działaczy Związku widząc często beznadziejność swych wysiłków wycofało się z pracy. Związek nie mógł świadczyć skutecznej pomocy swoim plantatorom, którzy wobec zmniejszającej się opłacalności  i braku zaopatrzenia w środki produkcji zniechęcali się do uprawy buraków cukrowych.

1. Okres – lata 1980 – do dnia dzisiejszego

Gdy tylko nastąpiła odwilż polityczna, działacze Związku znów zaczęli usilnie zabiegać o usamodzielnienie się swojej organizacji. W grudniu 1980 r. zwołano w Warszawie Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Delegatów, w którym uczestniczyli przedstawiciele plantatorów z byłego woj. leszczyńskiego. Na Zjeździe podjęto uchwały o wyprowadzeniu Związku z integracji ze Związkiem Kółek Rolniczych. Uchwalono statut, budżet oraz przyjęto strukturę organizacyjną Związku (podobna jak w 1957 r) i wybrano władze. Prezesem został Jan Olejniczak plantator z rejonu Cukrowni Gostyń aktywny działacz poznańskiego Związku Plantatorów Buraka, który objął funkcje Prezesa w maju 1977 roku w okresie w którym Związek Plantatorów Roślin Okopowych działał w strukturach Kółek Rolniczych.

W szybkim tempie zaczęto organizować struktury Związku w terenie oraz przystąpiono do ścisłej współpracy z przemysłami przetwórczymi na rzecz ochrony interesów plantatorów.

W dniu 1 stycznia 1981 r. Wojewódzki Związek Plantatorów Roślin Okopowych w Lesznie uzyskał samodzielność, stając się samorządną organizacją społeczno-zawodową plantatorów buraka cukrowego i ziemniaków zrzeszoną w KZPRO. Nadzwyczajny Wojewódzki Walny Zjazd Delegatów odbył się w dniu 9 lutego 1981 r, który zatwierdził nowy Statut Związku,  strukturę organizacyjną oraz wybrał na prezesa Związku Jana Olejniczaka plantatora buraków cukrowych prowadzącego gospodarstwo rolne w Starej Krobi o areale 17ha godzącego trudną pracę na roli z pracą zawodową w cukrownictwie.

Powołano 5 rejonów produkcyjnych, których zasięg terytorialny uzależniony został od lokalizacji cukrowni zamykając się jednak w granicach województwa.

Struktura organizacyjna Związku przedstawiała się następująco:

• we wsi – sekcja plantatorów roślin okopowych reprezentowana przez męża zaufania wybranego przez wszystkich członków sekcji (468 sekcji, zrzeszającej 12.700 plantatorów)
• w gminie – gminne zebrania mężów zaufania,
• w rejonie produkcyjnym – Zarząd Rejonowy (5 Zarządów Rejonowych),
• w województwie – Zarząd Wojewódzki i Wojewódzka Komisja Rewizyjna.

Podstawowym dokumentem uznającym w pełni samodzielność i samorządność Związku była uchwalona przez Sejm w dniu 8.X.1982 r. Ustawa o społeczno-zawodowych organizacjach rolników, która całkowicie sankcjonowała działalność Związku stwarzając warunki do przyjęcia struktur oraz zakresu uprawnień i obowiązków dostosowanych do aktualnych potrzeb wsi i rolnictwa.

Do głównych zadań w tym okresie można zaliczyć:

• organizacja produkcji roślin okopowych (szkolenia plantatorów, wdrażanie postępu rolniczego),
• ochrona interesów plantatorów, kształtowanie cen na surowiec i środki do produkcji,
• współpraca z podmiotami kontraktującymi,
• organizacja odbioru surowca.

W dniu 22 maja 1983 r. Związek został zarejestrowany w Sądzie Rejonowym w Lesznie, co usankcjonowało jego działalność. Coraz więcej miejsca w działaniu i w władzach Związku zajmowali plantatorzy buraka cukrowego. Z tych też powodów między innymi w 1983r odłączyli się plantatorzy cykorii a w 1989r plantatorzy ziemniaka. Związek w tym momencie nie mógł zmienić nazwy ponieważ rozpoczął batalię o odzyskanie budynku w Warszawie przy ul. Kopernika 34. Decyzją sądu budynek odzyskano 9 listopada 2000r.

Przeobrażenia ustrojowe kraju po 1989 r. w tym przechodzenie od gospodarki centralnej planowanej do gospodarki rynkowej spowodowały likwidację Przedsiębiorstwa „Cukrownie Leszczyńskie”.  Każda wchodząca w  skład Przedsiębiorstwa cukrownia stała się samodzielnym podmiotem,  który bardzo szybko stał się Spółką Akcyjną wg prawa handlowego. Pełna samodzielność cukrowni, inna sytuacja ekonomiczna, wolny rynek spowodowały, iż przed Związkiem pojawiły się nowe wyzwania np. wprowadzenie nowych umów kontraktacyjnych, z których usunięto zapisy o obligatoryjnej przynależności plantatorów do Związku. Usunięcie tego zapisu drastycznie zmniejszyło ilość plantatorów deklarujących przynależność do Związku.

W dniu 8 grudnia 1997 r. po 10 latach odbył się Nadzwyczajny Zjazd Delegatów Wojewódzkiego Związku Plantatorów Roślin Okopowych w Lesznie, który dokonał całkowitej wymiany Zarządu Związku i powołał na stanowisko Prezesa Władysława Geremka plantatora z rejonu kontraktacji cukrowni Kościan (Prezes RSP Kurowo)

Na mocy Uchwały Nadzwyczajnego Zjazdu Delegatów została zmieniona nazwa Związku na Okręgowy Związek Plantatorów  Buraka Cukrowego w Lesznie. Dnia 13 lutego 1998 roku postanowieniem Sądu Rejonowego w Lesznie określono, iż terenem działania Okręgowego związku jest obszar kontraktacji buraka cukrowego przy Cukrowni w Gostyniu, Górze Śląskiej, Kościanie, Miejskiej Górce i Wschowie, a przedmiotem działania jest:

• reprezentowanie interesów swoich członków i obrona ich praw dotyczących produkcji i zbytu buraków cukrowych,
• działanie na rzecz tworzenia warunków sprzyjających wzrostowi produkcji i wydajności buraków oraz jakości uzyskanego surowca,
• usprawnienie i ułatwienie pracy plantatorów poprzez stałe wprowadzania postępu technicznego i biologicznego,
• udzielanie plantatorom pomocy w zakresie zabezpieczenia środków do produkcji i potrzeb inwestycyjnych.

Dnia 9 listopada 2001 roku Okręgowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego – Rejestr Stowarzyszeń, Innych Organizacji Społecznych i Zawodowych pod nr KRS 0000055054 postanowieniem Sądu Rejonowego w Poznaniu – Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego.

W dniu 11 kwietnia 2001 roku Sejm uchwalił Ustawę o regulacji rynku cukru, która dostosowywała krajowe rozwiązania na rynku cukru do regulacji funkcjonujących w krajach Unii Europejskiej, co wynikało z przedakcesyjnych zobowiązań Polski.  W system prawa polskiego w/w Ustawa wprowadziła instytucję prawa do uprawy i dostawy buraków, jako uprawnienie plantatora buraków cukrowych do dostarczenia określonej ilości buraków do określonego miejsca odbioru. Na mocy tej Ustawy powołana została Komisja Porozumiewawcza do spraw cukru. Jej główne zadania to określenie szczegółowych zasad współpracy pomiędzy producentami cukru i plantatorami buraków cukrowych.   .

Do zadań tej Komisji należało: opiniowanie propozycji ceny interwencyjnej cukru, ceny podstawowej buraków cukrowych oraz ceny minimalnej buraków cukrowych, decyzji o podziale limitu produkcji cukru, przenoszenie limitów w przypadku zbycia, połączenia lub likwidacji cukrowni, wysokość opłat cukrowych.

Komisja Porozumiewawcza określiła zakres działania i tryb powoływania Komisji Mieszanych działającej przy Producentach cukru. Głównym zadaniem Komisji Mieszanej było przyznawanie plantatorom prawa do uprawy i dostawy buraków cukrowych na dany rok rozliczeniowy, rozpatrywanie odwołań, ustalenie listy odmian buraków cukrowych i uczestniczenie w negocjacjach zakupu nasion. W Komisjach mieszanych przy Nordzucker Polska S.A. i Pfeifer&Langen Polska S.A. aktywnie pracowali przedstawiciele naszego Związku.

W dniu 16 marca 2002 roku odbył się Zwyczajny Sprawozdawczo-Wyborczy Zjazd Delegatów, który podjął Uchwały dotyczące przekazywania do dyspozycji Zarządów Rejonowych 10 % wpływu ze składki plantatorskiej oraz organizacji co roku po zakończeniu roku rozliczeniowego Nadzwyczajnych Zjazdów Sprawozdawczych Delegatów, na których przedstawiane będą sprawozdania Zarządu z działalności za dany rok rozliczeniowy wraz ze sprawozdaniem finansowym. Na Zjazdach tych będą przedstawiane również plany wydatków finansowych na bieżący rok.

Zjazd desygnował na stanowisko Prezesa Krzysztofa Jachimowskiego plantatora z rejonu kontraktacji Cukrowni Góra, właściciela gospodarstwa w Bełczu Małym o areale 900 ha, w którym co roku uprawia 140 ha buraków cukrowych. Przesłaniem  Prezesa Jachimowskiego do członków Związku było: siłą Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie są jego członkowie – plantatorzy, ich jedność, współpraca, umożliwiająca uczciwe i godne reprezentowanie interesów plantatorów wobec branży cukrowniczej.

W dniu 19.05.2003 r. powołano Radę Związków: Wielkopolskiego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Poznaniu, którą reprezentował RZPBC w Opalenicy, RZPBC w Szamotułach i OZPBC w Lesznie, który reprezentował RZPBC we Wschowie. Głównym zadaniem Rady związków było reprezentowanie interesów plantatorów buraka cukrowego wobec Nordzucker Polska SA. Rada Związku była uprawniona do reprezentowania poszczególnych Związków w zakresie ich kompetencji i uprawnień wynikających z umów kontraktacyjnych i pakietów plantatorskich.

Z inicjatywy Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie w dniu 4 lutego 2004 r. w Gostyniu zostało zawarte Porozumienie o powołaniu Federacji Związków Plantatorów Buraka Cukrowego grupy Pfeifer&Langen jako dobrowolną organizację działającą w rejonie Cukrowni  należących do Pfeifer & Langen.

Sygnatariuszami porozumienie byli:

• Okręgowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie
• Wielkopolski Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Poznaniu
• Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Głogowie
• Rejonowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Koninie
• Rejonowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Witaszycach
• Rejonowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Zbiersku
• Rejonowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Zdunach.

Głównym zadaniem Federacji Związków jest reprezentowanie interesów plantatorów buraka cukrowego wobec Zarządów Cukrowni grupy Pfeifer & Langen, przedstawicieli Pfeifer & Langen KG w Kolonii oraz wobec innych instytucji, organizacji i osób.

Federacja Związków działa poprzez 22 osobową Radę Federacji, którą tworzą przedstawiciele Związków sygnatariuszy Porozumienia. W dniu 7 lutego 2004 r. Rada Federacji opracowała i uchwaliła Regulamin Federacji Związków Plantatorów Buraka Cukrowego. Siedziba Federacji znajduje się: 63-800 Gostyń, ul. Fabryczna 3.

Zgodnie z paragrafem III pkt. 2. Rada Federacji powołała ze swego składu Prezydium Rady w następującym składzie:

Przewodniczący Rady:

• Krzysztof Jachimowski – Prezes OZPBC w Lesznie

Członek Prezydium:

• Bronisław Michalak  – WZPBC Poznań – Prezes RZPBC Kościan
•   Jan Pauliński   – RZPBC w Koninie
• Stanisław Stolarczyk – Prezes Zarządu ZPBC w Głogowie

Działalność Rady Federacji finansowa jest ze środków wnoszonych przez wszystkie Związki, proporcjonalnie do ilości członków w Radzie Federacji.

Zarząd Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie w 2003 roku    podjął    zdecydowane i skuteczne działanie dotyczące zwrotu podatku VAT od należnych wysłodków oraz od usługi załadunku i doczyszczania buraków cukrowych na polu plantatora.

           Okręgowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie zgodnie z Uchwałą Nr. 3/2004 Sprawozdawczego Walnego Zjazdu Delegatów ufundował sztandar, który będzie jednoczył wszystkich plantatorów, członków naszego Związku wobec planowanej restrukturyzacji bazy przerobowej Producentów cukru  i  reformy unijnego rynku cukru.

           W dniu 13 maja 2004 roku po 9-cio miesięcznych negocjacjach, w których uczestniczył Prezes Krzysztof Jachimowski podpisano treść Porozumienia branżowego na szczeblu całego kraju. Głównym problemem do rozwiązania podczas negocjacji był transport buraków, ponieważ zamykano terenowe punkty skupu, restrukturyzowano Cukrownie, wydłużył się promień dowozu buraków i wysłodków. Ostatecznie wynegocjowano tzw. kompleksową obsługę odbioru, która gwarantowała plantatorom niezależnie od odległości od cukrowni partycypowanie w kosztach do 2,5 Euro od tony buraków (Związek uzyskał prawo do uczestniczenia w negocjacjach kosztów tej usługi z firmami transportowymi).Ponadto w Porozumieniu branżowym znalazł się zapis, który gwarantował plantatorom   prawo do uprawy i dostawy buraków.

           Przedstawiciele naszego Związku (w liczbie 20 członków) aktywnie uczestniczyli w  proteście zorganizowanym przez CIBE w dniu 18 lipca 2005 r w Brukseli przeciwko planowanej reformie rynku cukru. Protest europejskich plantatorów zrzeszonych w CIBE ewidentnie wpłyną na wprowadzenie zmian w propozycji regulacji rynku cukru w stosunku do pierwotnych założeń. Reforma rynku cukru została złagodzona w następujących kwestiach:

     – rozłożono cięcie cen buraków w czasie z 2 do 4 lat

     – zwiększono wysokość rekompensat o 4,2%

     – zwiększono cenę minimalną na buraki o 17,2%

     – odebrano możliwość zmniejszenia ceny minimalnej o 10% przez producentów cukru

     – zwiększono udział plantatorów w funduszu restrukturyzacyjnym do minimum 10%

     – koszt  załadunku buraków przeniesiono na producenta cukru.

           W roku 2006 została wprowadzona reforma rynku cukru, której założeniem było przede wszystkim ograniczenie produkcji cukru kwotowego w Unii Europejskiej, obniżenie ceny minimalnej buraka cukrowego, zmniejszenie ceny interwencyjnej cukru i zastąpienie jej znacznie obniżoną ceną referencyjną.

Podstawowe elementy wprowadzonej reformy rynku cukru:

• cena referencyjna na cukier, która zastąpiła cenę interwencyjną,
• redukcja cen cukru,
• połączeniem kwot A i B w jedną kwotę,
• możliwość zakupu dodatkowej kwoty cukru,
• ograniczanie eksportu (tylko w granicach wyznaczonych przez WTO),
• możliwe cięcia liniowe od kampanii 2010/2011,
• czas trwania regulacji do końca kampanii 2014/2015,
• rok gospodarczy zdefiniowano od 1 października do 31 września,
• wprowadzono fundusz restrukturyzacji i dopłaty cukrowe dla plantatorów.

       Członkowie Związku oraz kadra etatowa Związku przeprowadzili w miesiącu maju i czerwcu 2006 r. kampanię informacyjną wśród plantatorów dotyczącą składania wniosków o tzw. oddzielną płatność cukrową, która dzięki zdecydowanemu działaniu Związku trafiła do plantatorów aktualnie uprawiających buraki cukrowe.

       Należy również stwierdzić, iż składanie wniosków o dopłatę cukrową przez plantatorów zakończyło się sukcesem dzięki działaniom Producentów cukru Nordzucker Polska SA i Pfeifer & Langen Polska SA, którzy w imieniu wszystkich plantatorów sporządzili wnioski o dopłatę cukrową.

         Ze względu na planowaną obniżkę ceny za buraki cukrowe oraz przewidywaną obniżkę plonów buraków  w następnych latach wpływy finansowe Związku z tzw. składki plantatorskiej ulegną znacznemu zredukowaniu. W związku z powyższym Zarząd OZPBC w Lesznie podjął szereg decyzji dotyczących wprowadzenia programu oszczędnościowego, który między innymi sprowadzony został do redukcji kadry etatowej Związku, racjonalnego finansowania zakupu prasy fachowej Poradnika Plantatora oraz Buraka Cukrowego, redukcji kosztów związanych z organizacją posiedzeń Zarządów oraz posiedzeń Rady Federacji Związków. Zarząd podjął decyzję, by zatrudnić dwóch specjalistów rejonowych na cały rok oraz dodatkowo dwóch specjalistów terenowych na okres kampanii buraczanej i kontraktacji buraków cukrowych.

            W 2006  roku rozpoczęto negocjacje treści nowego zgodnego z regulacjami reformy rynku cukru w UE Porozumienia branżowego, które miało regulować współpracę na linii plantator – Producent cukru. W negocjowanym Porozumieniu branżowym plantatorów sprzedających buraki cukrowe do Pfeifer & Langen Polska SA reprezentował Pan Krzysztof Jachimowski. Strony miały problem z uzgodnieniem spornych kwestii dotyczących:

–    premii za wczesne i późne dostawy buraków cukrowych

• ustalenia, kto będzie pokrywał koszt przeniesienia cukru na następną kampanię,
• obniżenia kosztów kompleksowej obsługi dostaw buraków i wysłodków,
• ceny za buraki cukrowe.

      Reforma unijnego rynku cukru nie przebiegała  tak, jak zakładali jej autorzy. Do 2009 roku produkcja cukru miała być obniżona w Unii Europejskiej o 1/3 (z około 18 mln ton do około 12 mln ton). W celu zrealizowania takiego zamierzenia powstał w Brukseli fundusz restrukturyzacyjny. Był on tworzony z opłat restrukturyzacyjnych, które płacili Producenci cukru z krajów Unii Europejskiej, od każdej tony wyprodukowanego cukru. Komisja Europejska chcąc uczynić fundusz restrukturyzacyjny bardziej efektywnym zaproponowała między innymi premie dla plantatorów, którzy zrezygnują z uprawy buraków cukrowych. Jednocześnie poinformowano o możliwym obniżeniu kwot cukru krajom, z których Producenci cukru nie zwracali do tej pory limitów cukrowych na produkcję cukru w sezonie 2007/2008 o 13,5 %.

     Ze względu na wprowadzone regulacje w systemie restrukturyzacji Producent cukru Pfeifer & Langen Polska SA przejął inicjatywę i podjął decyzję o zrzeczeniu się na rok gospodarczy 2008/2009 kwoty w wysokości odpowiadającej współczynnikowi procentowemu wycofania 13,5 % i zaprzestania produkcji cukru w Cukrowni Gosławice. Wobec powyższego Producent cukru przystąpił do opracowania planu restrukturyzacji stanowiącego element wniosku Spółki o przyznanie pomocy restrukturyzacyjnej.

Przedstawiciele naszego Związku brali udział w spotkaniach konsultacyjnych dotyczących w/w planu restrukturyzacji.

W trakcie negocjacji przedstawiciele naszego Związku spowodowali, iż kwalifikacje plantatorów do grupy objętej procesem restrukturyzacji będą odbywały się z uwzględnieniem następujących kryteriów:

• poziom i stabilność plonów buraków cukrowych z poprzednich lat,
• odległość od czynnego zakładu przerobowego Producenta cukru,
• ze względu na wielkość gospodarstwa – małe gospodarstwa, których właściciele mogą być objęci restrukturyzacją,
• szczególne okoliczności życiowe.

   Również producent cukru Nordzucker Polska SA przejął inicjatywę i podjął decyzję o redukcji 13,5 % kwoty produkcji cukru. Restrukturyzacja bazy surowcowej nastąpiła w oparciu o uprzednio zebrane na zasadach dobrowolności deklaracje od plantatorów dotyczące rezygnacji z uprawy buraków cukrowych.

      W dniu 7 marca 2008 r. odbyły się konsultacje dotyczące restrukturyzacji bazy surowcowej w związku z planowanym przez  Pfeifer & Langen Polska SA zrzeczeniem się w tzw. drugiej turze dodatkowej kwoty cukru. Podczas negocjacji ustalono, iż redukcja będzie liniowa u plantatorów posiadających prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych powyżej 150 ton. W tzw. drugiej turze Producent cukru zredukował kwotę produkcji cukru o  10,9 %. Nordzucker Polska SA w tzw. drugiej turze nie zrzekł się dodatkowej kwoty produkcji cukru.

      W wyniku zrzeczenia się Producenta cukru Pfeifer & Langen Polska SA w dwóch turach oraz Producenta cukru Nordzucker Polska SA w jednej turze uległa zmianie – zmniejszeniu ilość członków naszego Związku, ponieważ wielu plantatorów za rekompensaty finansowe utraciło prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych.

        W dniu 19 grudnia 2008 r. Zarząd Główny Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego wypowiedział Porozumienie branżowe dotyczące wzajemnych stosunków współpracy z plantatorami a Producentem cukru.

     Zarząd Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie wnikliwie przeanalizował sytuację po wypowiedzeniu Porozumienia branżowego i wystąpił z apelem do Krajowego Związku o niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do zawarcia nowego, korzystnego dla plantatorów Porozumienia branżowego, ponieważ:

• wypowiedziane Porozumienie branżowe będzie obowiązywać do końca roku gospodarczego 2008/2009, co stwarza niebezpieczeństwo, iż w roku gospodarczym 2009/2010 nie będzie regulacji prawnych dotyczących wzajemnych stosunków współpracy pomiędzy plantatorami a Producentem cukru,
• przygotowanie kampanii przerobu buraków cukrowych 2009/2010 roku wymaga aktualnego Porozumienia branżowego ponieważ Komisje mieszane działające przy każdym Producencie cukru tracą umocowanie prawne do opiniowania terminu rozpoczęcia kampanii przerobu buraków cukrowych.

             Przed naszym Związkiem stanęło duże wyzwanie by w każdym następnym roku negocjować treść umów kontraktacyjnych bez aktualnie ważnego Porozumienia branżowego ponieważ negocjacje treści nowego Porozumienia branżowego krajowego w kolejnych latach kończyły się fiaskiem. Strona plantatorska wystąpiła do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o wydanie Rozporządzenia, które będzie regulowało kwestie ekonomiczne związane z dostawą i zakupem buraków cukrowych od plantatorów. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał Rozporządzenie dnia 10 marca 2011r  w sprawia warunków zakupu i dostawy buraków cukrowych przeznaczonych do produkcji  cukru w ramach kwoty produkcyjnej co znacznie ułatwiło Związkowi negocjacje Porozumień branżowych regionalnych i umów kontraktacyjnych.

             W dniu 23 września 2014 roku przedstawiciele Rady Federacji Związków Plantatorów Buraka Cukrowego grupy Pfeifer&Langen uzgodnili z przedstawicielami Producenta cukru treść nowego Porozumienia branżowego, które wprowadziło nowe założenia do systemu kontraktacji i zakupu buraków cukrowych od 2015 roku polegające między innymi na:

• wprowadzeniu warunków długoletniej i długotrwałej relacji Plantator-Producent cukru
• ustaleniu metody wyliczania ilości kontraktowanych buraków
• wprowadzenie teoretycznej straty wydatku ,która będzie ustalana indywidualnie dla każdego plantatora
• wprowadzenie nowego sposobu ustalania gwarantowanej i ostatecznej ceny buraków
• stworzenie funduszu na trudne warunki oraz indeksacji cen za cukier teoretycznie wydobywany w zależności od terminu dostawy
• udział plantatora w kosztach logistyki surowca

     Główną przesłanka do podpisania nowego Porozumienia Branżowego było zagwarantowanie w przyszłości plantatorom prawa do uprawy i dostawy buraków cukrowych oraz tzw. ceny minimalnej za dostarczony surowiec.

      W dniu 7 lipca 2016 roku przedstawiciele Plantatorów z rejonów kontraktacji  przy Cukrowni w Chełmży i Opalenicy uzgodnili z Nordzucker Polska S.A. treść nowego Porozumienia branżowego regulującego warunki zakupu buraków cukrowych przez Producenta cukru. Uzgodnione Porozumienie branżowe  powołało Komisję Mieszaną przy Nordzucker Polska S.A,  do kompetencji której należy między innymi konsultowanie

• projektu umowy kontraktacyjne
• stawek cen na dany rok gospodarczy
• listy odmian buraków cukrowych
• instrukcji odbioru surowca

       Zarząd Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie aktywnie uczestniczył w pracach dotyczących systemu płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2014-2020 stwierdzając, iż płatność związana z produkcją buraka cukrowego planowana na kwotę 366 Euro/1ha jest zbyt niska i znacząco odbiega od oczekiwań plantatorów. Plantatorzy w poprzedniej perspektywie budżetowej otrzymywali znacznie większe wsparcie do uprawy buraka cukrowego kwotowego. Ponadto znacznie korzystniejsze było by określenie wsparcia do 1 tony buraków kwotowych a nie jak w założeniach systemu płatności bezpośrednich do 1ha powierzchni uprawy. Przedstawiciele naszego Związku Pan Andrzej Kubiak i Pan Antoni Grzebisz uczestniczyli w posiedzeniu Krajowej Rady Izb Rolniczych , Sejmowej Komisji Rolnictwa oraz w spotkaniu z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi prezentując krytyczne stanowisko naszego Związku wobec systemu płatności bezpośrednich na lata 2014-2020 apelując o zapewnienie wsparcia uprawy buraka cukrowego w formie płatności powiązanych z produkcją na poziomie pozwalającym na swobodną konkurencję z rolnikami z innych państw, którzy to wsparcie już otrzymują i będą otrzymywać w przyszłości. Brak odpowiedniego wsparcia przyczyni się do znacznego ograniczenia uprawy buraka cukrowego a w konsekwencji zmniejszenia produkcji cukru. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podtrzymało swoje stanowisko nie uwzględniając zgłoszonych poprawek. Jedynym pozytywnym akcentem był fakt, iż dopłata cukrowa będzie do powierzchni uprawy buraków cukrowych kwotowych, co powinno uszczelnić system dopłat.

     W dniach 3-6 czerwca 2015 roku w Berlinie odbył się Kongres CIBE, w którym uczestniczyli członkowie Zarządu Okręgowego – Krzysztof Jachimowski, Andrzej Kubiak, Jan Szkudlarczyk, Andrzej Małecki i Leszek Łatka. Głównym tematem Kongresu Europejskich Plantatorów Buraka Cukrowego była sytuacja na rynku cukru po zniesieniu kwot cukrowych w październiku 2017 roku oraz główne problemy gospodarcze i polityczne stojące przed uprawą buraków w Europie. Na Kongresie stwierdzono, iż plony buraków stale rosną a uprawa buraków w Unii Europejskiej jest prowadzona według zasad zrównoważonego rozwoju na poziomie gospodarczym, społecznym i środowiskowym. Konkurenci z krajów trzecich aktywnie regulują i wspierają swoje polityki dotyczące cukru i etanolu , a w Unii Europejskiej znosi się system kwot na cukier i glukozę. Europejscy plantatorzy stanęli na stanowisku, że ceny buraków powinny obejmować nie tylko koszty produkcji buraków ale zapewnić długoterminową opłacalność oraz sprawiedliwy podział wartości dodanej pomiędzy Plantatorów a Producenta cukru.

      Zarząd Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie miesiącu lipcu 2016 roku zapoznał się z przebiegiem negocjacji ogólnokrajowego porozumienia branżowego apelując do KZPBC o uwzględnienie bardzo ważnych dla plantatorów kwestii takich jak:

• gwarancji uprawy buraków cukrowych dla plantatorów posiadających prawo do uprawy i dostawy buraków cukrowych
• gwarancji uzgodnień cenowych pomiędzy Regionalnymi Związkami Plantatorów a Producentami cukru
• kompleksowej obsługi dostaw
• premii za wczesne i późne dostawy
• wartość wysłodków (wysłodki własnością plantatorów)
• prowadzenia kontroli odbioru surowca w cukrowniach przez stronę plantatorską

     W dniu 19 kwietnia 2017 roku zostało podpisane ogólnokrajowe porozumienie branżowe. Negocjacje tego porozumienia trwały blisko 2 lata. Dokument ten scalił całą branżę oraz stanowił ramy dla kontraktacji buraków cukrowych w Polsce.

Ogólnokrajowe porozumienie branżowe wprowadziło między innymi :

• obowiązek uzgodnień umów kontraktacyjnych
• negocjacji wymogów dotyczących korzeni buraków cukrowych (określenie zanieczyszczeń, pobieranie prób do analizy jakościowej)
• obowiązek odbioru wszystkich buraków z pola, sposób określania ilości buraków kontraktowanych (zawartość cukru 16%)
• konieczność stosowania premii za wczesne i późne dostawy
• zasadę, że wysłodki buraczane należą się plantatorom

     Sytuacja, w której znalazł się sektor buraka cukrowego i produkcji cukru po wprowadzeniu od 1 października 2017 roku przez Unię Europejską nowych regulacji  była trudna  ze względu na:

• zniesienie kwotowania produkcji cukru
• likwidacji ceny minimalnej buraków cukrowych
• zmianie ceny referencyjnej cukru

Po uwolnieniu produkcji cukru nastąpiło załamanie rynku cukru (większa produkcja od konsumpcji cukru) co wpłynęło na ceny buraków i dochody plantatorów z uprawy buraków cukrowych. Negocjacje z Producentami cukru dotyczące warunków ekonomicznych zakupu buraków cukrowych od plantatorów były bardzo trudne, ponieważ cena buraków cukrowych jest silnie skorelowana z ceną cukru. Negocjacji nie ułatwiał fakt niskich cen płodów alternatywnych upraw rzepaku, pszenicy i kukurydzy. Sytuacja negocjacyjna Związku uległa zmianie pod koniec 2021 roku ze względu na rosnące ceny cukru na rynkach światowych, znaczny wzrost cen płodów alternatywnych upraw, oraz silny wzrost cen na środki do produkcji rolnej (nawozów, pestycydów i nośników energii)

      W dniach 16-18 maja 2018 roku odbył się 45 Kongres Międzynarodowej Konferencji Europejskich Plantatorów Buraka Cukrowego (CIBE) w Gandawie( Belgia) , w którym uczestniczyli członkowie Zarządu Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie – Prezes Krzysztof Jachimowski i V-ce Prezes Andrzej Kubiak. Prace Kongresu obejmowały analizę sytuacji światowego sektora cukrowniczego a także zgłoszonych problemów gospodarczych i politycznych stojących przed uprawą buraka cukrowego w Europie ze szczególnym uwzględnieniem problematyki związanej ze zniesieniem od 1 października 2017 roku systemu kwot produkcji cukru w Unii Europejskiej.

Uczestnicy Kongresu zgodnie przyznali, że sytuacja w sektorze cukrowniczym jest bardzo trudna, ponieważ po uwolnieniu produkcji cukru nastąpiło załamanie cen cukru na rynku światowym, co wpłynęło na ceny buraków i dochody plantatorów z uprawy buraków.

      Członkowie Zarządu Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie uczestniczyli  w Konferencji ,,Burak-Cukier-Perspektywy” która odbyła się w dniu 23 listopada 2018 roku w Poznaniu i została zorganizowana przez Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego. Program Konferencji poświęcony był sektorowi buraka cukrowego w Polsce oraz światowemu rynkowi produkcji cukru z buraków i trzciny cukrowej, wpływowi zmian klimatycznych na uprawę i ochronę buraka cukrowego w Polsce, dostępności środków ochrony roślin, rozwojowi systemów konserwujących uprawę gleby. Uczestnicy Konferencji w dyskusji wyrazili opinię, iż od 1 października 2017 roku przemysł cukrowniczy funkcjonuje w  nowych znacznie gorszych warunkach rynkowych. Zniesienie kwotowania produkcji cukru , likwidacja ceny minimalnej buraków cukrowych oraz zniesienie części narzędzi rynkowych ,przyczyniło się do osłabienia pozycji plantatorów w łańcuchu dostaw.

       Przedstawiciele naszego Związku Prezes Krzysztof Jachimowski uczestniczył w Konferencji ,,Burak-Cukier-Perspektywy” w dniu 6 listopada 2019 roku w Zamościu. Uczestnicy Konferencji szukali odpowiedzi na pytanie jak poprawić funkcjonowanie plantatorów buraka cukrowego na zliberalizowanym rynku cukru w Polsce i Unii Europejskiej. Dużym problemem był fakt zmniejszenia opłacalności uprawy buraków cukrowych przy jednoczesnym zwiększeniu się problemów ochrony upraw przed szkodnikami, chwastami i chorobami grzybowymi w sytuacji ograniczenia dostępności środków ochrony roślin. W dyskusji poświęcono dużo miejsca tematowi przyszłej polityki rolnej w latach 2021-2027 w aspekcie utrzymania płatności powiązanych z uprawą buraków.                                                                                            Dużą aktywnością na szczeblu administracji państwowej i samorządu rolniczego wykazali się przedstawiciele naszego Związku  w działaniach na rzecz utrzymania płatności powiązanych z uprawą buraków cukrowych w nowej perspektywie budżetowej w latach 2021-2027. W dniu 20 i 21 sierpnia 2019 roku w Warszawie odbyły się z inicjatywy Okręgowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Lesznie spotkania z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz z przedstawicielami KOWR i Prezesami Spółek Skarbu Państwa w sprawie utrzymania płatności do buraków cukrowych w nowej perspektywie budżetowej Unii Europejskiej oraz członkostwa Spółek Skarbu Państwa w strukturach Związków Plantatorów Buraka Cukrowego.

      Działalność Związku w latach 2020-2021 została w pewnym stopniu ograniczona w związku z wystąpieniem pandemii Covid-19. Zrezygnowano z corocznych organizacji Sprawozdawczych Nadzwyczajnych Zjazdów Delegatów, ograniczono szkolenia i spotkania z plantatorami członkami naszego Związku. Kontrola skupu buraków cukrowych odbywała się w ograniczonym zakresie przez osobę niezależną w obecności przedstawiciela Producenta cukru a później również przedstawiciela plantatorów. Nadzór nad pracą laboratorium surowcowego w Środzie Wlkp. w którym dokonuje się określenia jakości dostarczonych buraków cukrowych (zawartość cukru oraz melasotworów) prowadzony był przez osobę niezależną w obecności kierownika laboratorium. Natomiast w roku 2021 w kontroli uczestniczyli również rotacyjnie przedstawiciele plantatorów z poszczególnych rejonów kontraktacji delegowanych przez Związki. Proces skupu buraków cukrowych w zakładach przerobowych Gostyń i Miejska Górka oraz pracę laboratorium surowcowego w Środzie Wlkp. przedstawiciele plantatorów mogli kontrolować w systemie ciągłym online dzięki zamontowaniu kamer przemysłowych w laboratorium surowcowym oraz punktach skupu.

     Związek nasz poprzez integrację z KZPBC współpracuje na forum międzynarodowym z innymi związkami Plantatorów Buraka Cukrowego w Europie . Początki tej współpracy sięgają roku 1972 roku  kiedy rozpoczęto współpracę z Bawarskim Związkiem a od 1995 roku po przystąpieniu do Europejskiego Związku (CIBE) ze wszystkimi Związkami w Europie.

           Okręgowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego  na drodze realizowania swoich statutowych obowiązków spotkał i nadal spotyka szereg ludzi przychylnych i życzliwych, rozumiejących potrzebę istnienia i działania naszej organizacji. Ludzie ci widzą wyraźnie ogromne korzyści jakie praca naszego Związku daje plantatorom i przemysłowi cukrowniczemu.

      Sporządził;

       KKasprzak

Bibliografia:

1 Związek Plantatorów Roślin Okopowych – Stanisław Siwicki

2 Związek Plantatorów Roślin Okopowych w Wielkopolsce – Henryk Łada

3 Historia Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w okresie działania polskiego     przemysłu cukrowniczego – profesor Sławomir Podlaski

1068total visits,2visits today